Zadaniem filtra mechanicznego jest usuwanie z wody cząstek stałych, takich jak osady, zawiesiny, piasek czy drobinki rdzy. Jest to bardzo ważny element wstępnej filtracji, chroniący instalację oraz zamontowane za nim urządzenia przed zanieczyszczeniami mechanicznymi.
W przypadku wody wodociągowej najczęstszym problemem jest pojawianie się w niej cząsteczek rdzy, która powstaje w wyniku korodowania materiałów, z których wykonane są rury instalacyjne. Fragmenty rdzy odrywają się od powierzchni rur podczas przepływu wody przez instalację powodując jej zanieczyszczenie. Do instalacji mogą niekiedy przedostawać się również drobinki piasku czy opiłki żelaza np. w wyniku przeprowadzania prac konserwatorskich, napraw czy wykonywaniu nowych przyłączy. Zadaniem filtra mechanicznego jest „wyłapać” te zanieczyszczenia, aby nie przedostały się do domowej instalacji.
Domową instalację zaleca się zabezpieczyć przed przedostawaniem się piasku, rdzy i innych zanieczyszczeń np. w wyniku ewentualnej awarii sieci wodociągowej, ponieważ pozwoli to zapobiec szkodom wywołanym przez cząstki stałe w wodzie. Mogą być one m.in. przyczyną kapiących kranów, zatkanych odpływów czy awarii zaworów w domowych urządzeniach AGD. Filtr mechaniczny zaleca się zamontować również w przypadku instalacji zmiękczacza wody. Umieszczony przed zmiękczaczem, chroni i wydłuża żywotność jego głowicy sterującej oraz złoża jonowymiennego.
Zanieczyszczenia mechaniczne są również jednym z głównych powodów mętności wody. Montaż filtra pozwoli nam korzystać z wody spełniającej nasze oczekiwania m.in. odnośnie jej odbioru wizualnego.
Filtr mechaniczny montuje się bezpośrednio na rurach, którymi przepływa woda. Umieszcza się go na głównym wejściu wody zimnej, przed zmiękczaczem (jeśli występuje) oraz kotłem (lub podgrzewaczem wody). W przypadku nowoczesnych filtrów automatycznych urządzenie powinno być zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie odpływu kanalizacyjnego, do którego będą trafiać zanieczyszczenia po płukaniu wkładu filtrującego.
Dużą zaletą automatycznych filtrów mechanicznych do wody jest to, że nie wymagają one wymiany wkładów i gwarantują wieloletnie bezawaryjne działanie. Podczas gdy woda przepływa przez filtr zanieczyszczenia pozostają na powierzchni jego wkładu. Zatrzymane cząstki stałe są później automatycznie usuwane z filtra do kanalizacji. EcoWater Smart Filter jest urządzeniem bezobsługowym – wkład filtracyjny płucze się automatycznie, co oznacza brak konieczności okresowej wymiany wkładów filtracyjnych i częstego kontrolowania stanu wkładu.
Za samoczynne płukanie filtra odpowiada sterownik, w który wyposażone są filtry automatyczne. W przypadku EcoWater Smart Filter domyślny okres między automatycznym płukaniem filtra to 30 dni. Okres ten można jednak zmienić zgodnie z własnymi potrzebami i jakością wody (od 1 do 99 dni). Filtr automatyczny Smart Filter wyposażony jest ponadto w wyświetlacz cyfrowy, który pokazuje liczbę dni pozostałych do następnego płukania. W razie potrzeby istnieje również możliwość ręcznego płukania wkładu filtracyjnego.